Oplopende politieke spanningen
Japan kent in de jaren dertig een agressieve expansiedrift. Het land industrialiseert sterk en heeft hiervoor veel grondstoffen nodig. Japan wil deze uit de regio Zuidoost-Azië importeren, maar stuit hierbij op tegenwerking van de koloniale mogendheden. In september 1940 kondigt Japan aan dat het een economische invloedssfeer wil opbouwen van waar het al zijn benodigde grondstoffen kan importeren, de zogenaamde Groot Oost-Aziatische Welvaartssfeer. Nazi-Duitsland en Italië ondersteunen Japan hierin. De drie landen sluiten op 27 september 1940 in Berlijn het Tripartite Pact, waarin zij het keizerrijk Japan erkennen als de leider van de nieuwe orde in Azië.
In deze periode, Nederland is inmiddels bezet door nazi-Duitsland, onderhandelt Japan met Nederlands-Indië over een forse verhoging van de invoer van aardolie en andere grondstoffen. Japan verhoogt de druk op de onderhandelingen door in januari 1941 tevens aansluiting te eisen bij de Groot-Oost-Aziatische Welvaartsfeer. De onderhandelingen lopen vast in juni 1941, waarna de spanningen oplopen: de Nederlands-Indische regering bevriest de Japanse handelsdeviezen en stelt een handelsembargo in op olie, tin en rubber. Zij werkt hierin samen met de Verenigde Staten en Groot-Brittannië. Diplomatiek overleg door de koloniale mogendheden met Japan loopt op niets uit. Op 7 december 1941 trekken Japanse troepen Brits-Maleisië binnen en worden Singapore en Pearl Harbor gebombardeerd. Japan verklaart de oorlog aan de Verenigde Staten en Groot-Brittannië. Op 8 december verklaart Nederland de oorlog aan Japan en kondigt gouverneur-generaal Tjarda van Starkenborgh Stachouwer de algehele mobilisatie af. Onderzeeboten en vliegtuigen van het Koninklijk Nederlands Indisch Leger (KNIL) en de Marine Luchtvaartdienst (MLD) voeren vanaf die dag operaties uit tegen de Japanse invasievloten in Zuidoost-Azië. De Tweede Wereldoorlog is daarmee echt een wereldwijde oorlog geworden.
© 2021 Regionale Herdenking Nederlands-Indië Gooi- & Vechtstreek
Noorderbegraafplaats Laan 1940–1945 nr. 2 te Hilversum
